مقایسه جهت‌گیری مذهبی، عوامل شخصیتی و رضایت از زندگی در میان دانشجویان و طلاب شهر قم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌پژوه دکترای قرآن و روانشناسی و استاد همکار مجتمع آموزش عالی علوم انسانی جامعه المصطفی

2 کارشناسی ارشد روانشناسی موسسه اخلاق و تربیت قم

چکیده

پژوهش حاضر با هدف مقایسه ی جهت‌گیری مذهبی، عوامل شخصیتی و رضایت از زندگی در میان دانشجویان و طلاب به روش پس‌رویدادی انجام شد. جامعه ‌آماری این پژوهش دانشجویان و طلاب ساکن شهر قم است. بدین منظور 911 نفر از آنان به صورت نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شد و پرسشنامه‌های جهت‌گیری دینی (هیل، 1999)، شخصیت (گلدبرگ، 1999) و رضایت از زندگی (دینر، 1985) را تکمیل کردند. داده‌ها توسط شاخص‌های مرکزی، پراکندگی و آزمون تحلیل واریانس یک و چند متغیر و با کمک نرم‏افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج به دست آمده نشان داد: در جهت‌گیری مذهبی کل، و در زیرمقیاس‌های درونی و فردی، نمره پاسخگویان حوزوی بیشتر از نمره پاسخ‌گویان دانشگاهی است. در زیرمقیاس جهت‌گیری برونی اجتماعی، نمره دو گروه پاسخگویان دانشگاهی و حوزوی با هم برابر و نمره پاسخگویان حوزوی-دانشگاهی از آن دو گروه بیش‏تر است. در عوامل شخصیت نمره زیرمقیاس برون‌گرایی در سه گروه پاسخگویان تفاوت معنی‌داری ندارد. نمره زیرمقیاس توافق در پاسخگویان حوزوی بیشتراز پاسخگویان دانشگاهی است. نمره سه زیرمقیاس وظیفه‌شناسی، ثبات هیجانی و گشودگی به تجربه در گروه‌های حوزوی و حوزوی-دانشگاهی از گروه دانشگاهی بیشتراست. گرچه نمره پاسخگویان حوزوی در رضایت از زندگی بیشتنراز دو گروه دیگر است اما تفاوت‌ها معنادار نیست.

کلیدواژه‌ها


1- قرآن
2- ابراهیمی، فاطمه، و میرزاحسینی، حسن. (1393). رابطه جهت­گیری مذهبی و رضایت از زندگی در بین زنان مجرد و متاهل شهر قم. پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده. 2(3)، 87.
3- اکبری،الله­رضا. (1382). رابطه دنیاگرایی و سلامت روان دانش­پژوهان علوم دینی و دانشجویان، پایاننامه کارشناسی ارشد روان‌شناسی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
4- آذربایجانی، مسعود، و سالاری‌فر، محمدرضا، و عباسی، اکبر، و کاویانی، محمد، و موسوی اصل، سیدمهدی. (1382). روان‌شناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی. قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
5- ‏آقابابایی، ناصر، فراهانی، حجت­الله، و تبیک، محمدتقی. (1391). رابطه قدردانی از خدا با عامل های شخصیت، به­زیستی و سلامت روانی. روانشناسی و دین. (1 (پیاپی 17).
6- ‏آقابابایی، ناصر، و بلچنیو، آگاتا. (1393). رابطه میان مدل شخصیتی هگزاکو، دین­داری و به­زیستی فاعلی در دانش­جویان ایرانی و لهستانی. روانشناسی معاصر. (1 (پیاپی 17).
7- آقابابائی، ناصر. (1389). نقش احساس قدردانی در رضایت از زندگی. مجله روانشناسی و دین، 11، 39-52.
8-آقابابایی، ناصر، ارجی، اکرم، وبلچنیو، آگاتا. (1393). رابطه مدل شخصیتی هگزاکو با جهت­گیری دینی و به­زیستی روان­شناختی و فاعلی در ایران و لهستان. مطالعات اسلام و روان­شناسی. 8(14)، 33.
9- باقریان، ابوالقاسم. (1379) . بازخورد دانشجویان و طلاب نسبت به حقوق زن در اسلام، پایان‌نامه کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام­خمینی.
10- ‏بخشایش، علیرضا. (1395). رابطه تاب­آوری و کیفیت دوستی با رضایت از زندگی در دانش­آموزان. رهیافتی نو در مدیریت آموزشی. 7(پیاپی 25)، 145.
11-بشلیده، کیومرث، 1382، بررسی عوامل مؤثر درون­مدرسه‌ای جذب دانش‌آموزان مقطع متوسطه استان خوزستان به نماز، علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، ش 10، ص 63-90.
12-بیانی، علی­اصغر؛ کوچکی، عاشور محمد و گودرزی، حسینیه. (1386). اعتبار و روایی مقیاس رضایت از زندگی. فصلنامه روانشناسان ایرانی، سالسوم، شماره 11، ص 259-265.
13- بیرامی، منصور، و قلی‌زاده، حسین. (1390). عاملهای شخصیتی به عنوان پیش­بینی کننده افسردگی و رضایت از زندگی. مجله پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ارومیه. 22(2)، 92.
14- ‏‏پسندیده، عباس. (1389). رضایت از زندگی. قم: نشر دارالحدیث.
15- تاج‌آبادی‌هرات، جعفر. (1391). اثربخشی آموزش مولفههای هوش معنوی بر عزت نفس و سازگاری دانشآموزان پسر دوره متوسطه شهر هرات، کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی – دانشگاه آزاداسلامی ‌واحد مرودشت – دانشکده علوم تربیتی و روان­شناسی.
16- ‏‏تمنایی‌فر، محمدرضا، و منصوری‌نیک، اعظم. (1392). پیش­بینی رضایت از زندگی بر اساس رگه­های شخصیتی، حمایت اجتماعی و به­زیستی معنوی. پژوهش­های نوین روان­شناختی (روانشناسی دانشگاه تبریز). 8(29)، 67.
17- ‏تمنایی‌فر، محمدرضا، و منصوری‌نیک، اعظم. (1393). ارتباط ویژگی­های شخصیتی، حمایت اجتماعی و رضایت از زندگی با عمل­کرد تحصیلی دانش­جویان. پژوهش و برنامه­ریزی در آموزش عالی. 20(71)، 149.
18- حسین دخت، آرزو.، فتحی آشتیانی، علی، تقی زاده، محمد حسین. (1392). رابطه هوش معنوی و به­زیستی معنوی با کیفیت زندگی و رضایت زناشویی. روان­شناسی و دین. دوره 6، شماره 2 (پیاپی 22)، 57-74.
19- ‏حمیدی، نگار. (1393). رابطه رضایت از زندگی با شادکامی و بهداشت روانی سال­مندان، کارشناسی ارشد. غیردولتی – دانشگاه آزاد اسلامی – دانشگاه آزاد اسلامی ‌واحد مرودشت – دانشکده علوم تربیتی و روان­شناسی.
20- حیدری، مجتبی. (1382). بررسی رابطه جهت‌گیری مذهبی و رضایت زناشویی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد روان‌شناسی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام­خمینی.
21- ‏خدابخش‌پیرکلانی، روشنک، کلانی، نیلوفر، و پیوسته‌گر، مهرانگیز. (1393). رابطه رضایت از زندگی و عوامل برونگرایی شخصیت در آزمونهای نئو و آیزنگ در دانش­جویان رشته­های مختلف دانشگاه­های تهران. مطالعات روان­شناختی. 10(4)، 101.
22- دلاور، علی. (1393). روش تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی. (ویرایش چهارم). تهران: نشر ویرایش.
23- رحمانی، حجت‌الله، 1379. مقایسه سطوح اضطراب و افسردگی دانش‌آموزان مدارس دینی (طلاب) ومدارس عادی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد روان‌شناسی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام­خمینی.
24- ‏رستمی، محمد، هاشمی، تورج، و محمود علیلو، مجید. (1392). مقایسه ویژگیهای شخصیتی، حمایت اجتماعی و جهت­گیری مذهبی در افراد اقدام­کننده به خودکشی و گروه­گواه. مجله پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ارومیه. 24(12)، 1016.
25- ‏زارعی ‌توپخانه، محمد، زهیری ‌هاشم‌آبادی، علی، و صفورایی ‌پاریزی، محمدمهدی. (1393). بررسی رابطه جنسیت با ابعاد روان­آزردگی، روان­گسستگی، برونگرایی و رضایت از زندگی. پژوهش­نامه اسلامی زنان و خانواده. 2(3)، 115.
26- سلیمانی ابهری، هادی و صدیقه سلیمانی ابهری. موضع علم و قرآن درباره «خودپنداره»و «حرمت خود»و تاثیر آن بر سلامت جسم. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی زنجان. 22،ش 90 (1393): 1.
27- شهرابی فراهانی، لیلا، فرح بخش، کیومرث. (1391). بررسی رابطه بین هوش معنوی و هوش هیجانی دانش آموزان دختر منطقه 15 آموزش و پرورش شهر تهران.
28- ‏شیبانی، حسین، نریمانی، محمد، و محرمی، جعفر. (1394). بررسی رابطه جهت­گیری مذهبی با صفات شخصیتی در دانش­جویان دانشگاه آزاد اسلامی و پیام نور شهرستان دامغان. فرهنگ در دانشگاه اسلامی. 5(پیاپی 14)، 55.
29- ‏عبد یوسفخانی، زینت و حسین اکبری امرغان. (2014) بررسی رابطه بین هوش معنوی و رضایت از زندگی. فصلنامه علمی – پژوهشی پژوهش­نامه تربیتی۹،ش۳۸: ۱–۱۶.
30-عسگری، پرویز، حافظی، فریبا، و جمشیدی، ثریا. (1389). رابطه سبک اسناد و ویژگی­های شخصیتی با رضایت از زندگی زناشویی در پرستاران زن شهر ایلام. زنوفرهنگ. 1(3)، 17.
31- علیا نسب، سید حسین. (1389). بررسی رابطه دین­داری و اضطراب مرگ در بین دانش­جویان و طلاب شهر قم. روان شناسی و دین، 9، 55-68
32- ‏فیست، جس، و فیست، گریگوریجی. (2008). نظریههای شخصیت. (سیدمحمدی، یحیی، مترجم). تهران: نشر روان.
33- کلینی، محمد بن یعقوب، بیتا، اصول کافی، ترجمۀ سیدجواد مصطفوی، تهران: فرهنگ اهل­بیت.
34- کمری‌ سنقرآبادی، سامان، و فتح‌آبادی، جلیل. (1391). بررسی نقش جهت­گیری مذهبی و امید به زندگی در میزان رضایت از زندگی. پژوهشهای نوین روان­شناختی (روانشناسی دانشگاه تبریز). 7(28)، 169.
35- کوثری، یدالله. (1387). بررسی رابطه میزان دین­داری و سطح رضامندی از زندگی در دانش­پژوهان علوم دینی و دانش­جویان، پایان­نامه کارشناسی ارشد، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام­خمینی.
36- مجلسی، محمدباقر. (1403). بحار الانوار. بیروت: الوفا.
37- موسوی، رضا. (1374). بررسی و مقایسه عوامـل مـؤثر بـر رضـامندی زناشـویی در سـه گـروه پزشکان، کارمندان و کارگران شهر تهران. پایان­نامه کارشناسی ارشد چاپ­نشده، دانـشگاه تربیت معلم تهران.
38-‏میرخان ‌چریک‌آباد، ایرج. (1393). رابطه بین نگرش مذهبی، شادکامی و هوش هیجانی با رضایت از زندگی در معلمان زن شهر ارومیه، کارشناسی ارشد. دولتی – وزارت علوم، تحقیقات،و فناوری – دانشگاه گیلان – دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
39- ‏وحدانی اسدی، محمدرضا، تنهای رشوانلو، فرهاد، روحانی، زهرا، و مهدیان، حسن. (1393). نقش پیش­بینی­ کنندگی عوامل شخصیتی، عزت نفس و جهت­گیری مذهبی در رفتار شهروندی سازمانی. دانش و پژوهش در روان­شناسی کاربردی. 15(پیاپی 55)، 121.
40- هوشیاری، جعفر، صفورایی پاریزی، محمدمهدی، نیوشا، بهشته. (1394). مقایسه به­زیستی معنوی، به­زیستی روان‌شناختی و کارآمدی خانواده در میان دانشجویان و طلاب. فصلنامه علمی پژوهشی روان‌شناسی و دین، موسسه آموزشی و پژوهشی امام­خمینی (ره)،شماره 31،پاییز 94.
 
41- Aghababaei, N. & A. Błachnio (2014), Purpose in Life Mediates the Relationship Between Religiosity and Happiness: Evidence from Poland", Mental Health, Religion & Culture, 17(8): 827-831.
42- Aghababaei, N. (2012). Religious, honest and humble: Looking for the religious person within the HEXACO model of personality structure. Personality and Individual Differences, 53(7), 880-883
43- Allport, G. W. & M. Ross (1967), "Personal Religious Orientation and Prejudice", Journal of Personality and Social Psychology 5, pp. 432-443.
44- Amram, J. (2005). Intelligence beyond IQ: The contribution of emotional and spiritual intelligence to effective business leadership instance of transpersonal psychology.
45- Bayrami, M. , Kourayem, M. A. , Pouresmali, A. , & Mohammadibakhs, L. (2013). The comparison of social support and religiosity in post traumatic stress disorder patients, their wives and control group. Journal of Kermanshah University of Medical Sciences (J Kermanshah Univ Med Sci), 17(1), 68-75.
46- Jayachandran،John; Branch-Allen،Rose. (2016). Determinants of life satisfaction in Canada: A causal modeling approach. درSHS Web of Conferences. . EDP Sciences.
47- Davis, e. b., Moriarty, G, L., Mauch, H c. (2013). God image god consept: Definitions , development and dynamiv, Psychology of Religio and Spirituatity, 5, 51-60.
48- Delahaij, A. , Gaillard, C. & Van Dam, P. (2010). Hope and Hardiness as related to life satisfaction. The Journal of Positive Psychology. 3(8): pp, 171-179
49- Devrimci-Ozguven, H. , Kundakci, N. , Kumbasar, H. & Boyvat, A. (2000). The depression, anxiety, life satisfaction and affective expression levels in psoriasis patients. Journal Of The European Academy Of Dermatology And Venereology, 14(4), 267–271.
50- Diener, E. , Emmons, R. A. , Larsen, R. J. , Griffin, S. (1985) The satisfaction with life scale. Journal of Personality Assessment, 49, 71- 75.
51- Diener, ED. (2000). Subjective well-being: The science of happiness and a proposal for a national index. American Psychologist, 55, 34-43.
52- Donnellan, M. B. , Oswald, F. L. , Baird, B. M. , & Lucas, R. E. (2006). The Mini-IPIP scales: Tiny-yet-effective measures of the Big Five factors of personality. Psychological Assessment, 18, 192–203.
53- Safren،Steven A.Eng،Winnie،Coles،Meredith E.،Heimberg،Richard G.(2005). Domains of life satisfaction in social anxiety disorder: relation to symptoms and response to cognitive-behavioral therapy. Journal of Anxiety Disorders. 19(2)،143–156.
54- Goldberg, L. R. (1999). A broad-bandwidth, public domain, personality inventory measuring the lower-level facets of several Five-Factor models. In I. Mervielde, I. Deary, F. De Fruyt, & F. Ostendorf (Eds. ). Personality psychology in Europe (Vol. 7, pp. 7–28). The Netherlands: Tilburg University Press.
55- Gorsuch, R. L. ,& Hao, J. Y. (1993). Forgiveness: An exploratory factor analysis and its relationship to religious variables. Review of Religious Research, 34, 333-347.
56- Hill, P. C. (1999), "Religious Orientation Scale-Revised", Measures of Religiosity, P. C. Hill & R. W. Hood, Jr. (eds. ) (Gorsuch & McPherson, 1989) (pp. 154-156), Birmingham: Religious Education Press.
57- Lam, P. Y. (2002). As the flocks gather: How religion affect voluntary association participation. Journal for the Scientific Study of Religion, 41,405-422.
58- Prasoon،Rituparna،وChaturvedi،K. R. (2016). Life Satisfaction: A literature Review.
59- Pronk،Nicolaas P. (2016). Concordance Between Life Satisfaction and Six Elements of Well-Being Among Respondents to a Health Assessment Survey HealthPartners Employees،Minnesota،2011. Preventing Chronic Disease. 13. /pcd13. 160309
60- Uslaner, E. M. (2002). Religion and civic engagement in Canada and the United States. Journal for the Scientific Study of Religion, 41, 239-254.
61- Ganson, M, & et al. (2011). Spiritual well-being as a component of health-related quality of life: the functional assessment of chronic illness therapy-spiritual well-being scale (facit-sp), Religions, v. 2, p .77-94; doi:10.3390/rel2010077.
62- Koenig, H. G., Mc Cullough, M. E., & Larson, D. B. (2001). Handbook of religion andhealth, Oxford, N.Y: Oxford University press