نقش واسطه‌ای سبک زندگی اسلامی در رابطه بین خوش‌بینی و شادکامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای روان‌شناسی، استاد همکار گروه روان‌شناسی مجتمع آموزش عالی علوم انسانی اسلامی جامعه المصطفی

2 دانش‌آموخته کارشناسی روان‌شناسی مجتمع آموزش عالی بنت الهدی

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی رابطه خوش‌بینی و شادکامی با نقش واسطه‌ای سبک زندگی اجرا شد. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود. بدین منظور 155 نفر از طلاب و دانشجویان شهر قم به روش نمونهگیری در دسترس انتخاب شدند و به پرسشنامه‌‌های خوشبینی اسلامی نوری، جهات شادکامی آکسفورد و سبک زندگی اسلامی کاویانی پاسخ دادند. در تحلیل داده‌‌ها از روش تحلیل مسیر استفاده شد. یافته‌‌های تحقیق نشان داد: الف)‌ بین متغیرهای خوش‌بینی و شادکامی رابطه مثبت معنادار وجود دارد؛ ب) بین خوش‌بینی و سبک زندگی اسلامی رابطه مثبت معنادار وجود دارد؛ ج) بین سبک زندگی اسلامی و شادکامی رابطه مثبت معنادار وجود دارد؛ د) نتایج تحلیل مسیر نشان داد خوش‌بینی از طریق سبک زندگی اسلامی بر شادکامی اثر دارد و 33/0 از تأثیر خوش‌بینی بر شادکامی توسط سبک زندگی اسلامی واسطه‌گری و پیش‌بینی می‌شود. بنابراین تقویت خوش بینی اسلامی با محوریت بهبود سبک زندگی اسلامی، موجب ارتقاء شادکامی می‌شود.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم، ترجمه مکارم شیرازی. (1380)، تحقیق و تصحیح هیئت علمی دار القرآن الکریم.
1- ابن بابویه، محمد بن على‏. (1362ق)، الخصال‏، قم:‌ جامعه مدرسین‏.
2- ابن شعبه حرانى، حسن بن على‏. (1404ق)، تحف العقول‏، قم:‌ جامعه مدرسین‏.
3- احمدی‏تبار، سید مرتضی؛ مکوندی، بهنام؛ سودانی، منصور. (1398)، اثر بخشی آموزش مثبت اندیشی مبتنی بر آموزه‌های دینی بر سازگاری زناشویی، تاب آوری و کیفیت زندگی زوجین، روان شناسی و دین، ش47، 37-54.
4- اصلانی، ج؛ احمددوست، ح؛ بهمنی، م. (1394)، «تأثیر روان درمانی مثبت نگر بر نشانه‌های افسردگی و بهزیستی ذهنی زندانیان، 1(4)، 76-67.
5- آل‏یاسین، سید علی؛ فریدونی، سمیه. (1395)، مقایسه مثبت نگری، امید به زندگی و رضایت از زندگی بین دانش‏آموزان دختر تک فرزندی و چند فرزندی، مطالعات روان شناسی و علوم تربیتی، ش11، 45-56.
6- براتی سده، فرید. (1388)، اثر بخشی مداخلات روان شناسی مثبت‏گرا جهت افزایش نشاط و خشنودی از زندگی و کاهش افسردگی، تدوین مدلی برای اقدام. رساله دکتری، دانشگاه علامه طباطبائی، دانشکده روان‏شناسی و علوم تربیتی.
7- برخوری، حمید؛ رفاهی، ژاله؛ فرح‏بخش، کیومرث. (1388)، «اثر بخشی آموزش مهارت‌های خوش‌بینی به شیوه گروهی بر انگیزه پیشرفت، عزت نفس و شادکامی دانش آموزان پسر پایه اول دبیرستان شهر جیرفت»، فصلنامه رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 2(5)، 144-131.
8- برنا، محمدرضا؛ سواری، کریم. (1389)، «ارتباط ساده و چندگانه عزت نفس، احساس تنهایی و ابراز وجود با کم رویی»، یافته‌های نو در روان‏شناسی، 5(17)، 53-62.
9- بنی آدم، لیلا. (1390)، اثر بخشی آموزش مهارت مثبت‌اندیشی بر شادکامی دانشجویان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد روان‏شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس تهران.
10- بیرانوند، معصومه؛ موسوی، سیده سمیرا؛ کاکاوند، علی رضا؛ غفوری، اعظم؛ اوحدی، عارفه. (1394)، تأثیر آموزش تفکر مثبت بر رضایت از زندگی و احساس معنی در زندگی مادران کودکان مبتلا به اختلال‌های برونی سازی شده، مشاروه کاربردی، ش9، 63-80.
11- تمیمی آمدی، ابوالفتح، بی‌تا، غرر‌الحکم و درر‌الکلم، ناشر: دارالکتاب الاسلامی.
12- حسنوند، بنفشه؛ میرزایی سرایی، رضوان؛ سوری، سارا. (1398)، اثربخشی گروه درمانی کیفیت زندگی بر تغییر سطح باورهای فراشناختی منفی و مثبت مردان معتاد به شیشه، اعتیاد پژوهی، ش51، 189-202.
13- حسنی، رمضانعلی. (1390)، بررسی رابطه بین خوش‌بینی اسلامی، خوش‌بینی آموخته شده سلیگمن و امنیت روانی، پایان‏نامه کارشناسی ارشد، روان‏شناسی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
14- حشمتی، رسول؛ حاتمی، جواد؛ بهرامی احسان،‌ هادی؛ صادقیان، سعید. (1394)، نقش سطوح LVEF در کیفیت زندگی مرتبط با سلامت در بیماران مبتلا به CAD: نقش میانجی ادراکات بیماری و عواطف مثبت/منفی، پژوهش‌های نوین روانشناختی، ش39، 52-76.
15- رعیت ابراهیم آبادی، م؛ ارجمندنیا، ع؛ افروز، ع. (1394)، تأثیر برنامه آموزشی مثبت نگری بر شادکامی و باورهای غیر منطقی نوجوانان بزهکار، پژوهش‏نامه روان‏شناسی مثبت، 1(2)، 14-1.
16- زارعی، حسن؛ بحیرائی، صدیقه؛ افتخاری، ثریا. (1391)، بررسی تأثیر شخصیت بر شادی دانشجویان، فرهنگ در دانشگاه اسلامی، 2(2).
17- سلمابادی، مجتبی و همکاران. (1394)، بررسی ارتباط سبک زندگی اسلامی با سلامت روان دانشجویان دانشگاه بیرجند، دین و سلامت، 2 (1)، 10-1.
18- شعاع کاظمی، مهرانگیز؛ رضایی، طاهره سادات. (1394)، بهداشت روانی خانواده: برگرفته از دیدگاه‏های روان‏شناسی و اسلام، تهران: آوای نور.
19- شعیری، محمد بن محمد. (بی‏تا)، جامع الأخبار، نجف: مطبعة حیدریة.
20- شهید ثانى، زین الدین بن على. (1374ق)، تسلیة العباد در ترجمه مُسکّن الفؤاد، تهران: هجرت‏.
21- صدارات مرنی، مرضیه. (1388)، اثر بخشی آموزش مهارت‌های خوش‌بینی در کاهش اعتیادپذیری دانش‏آموزان دختر، پایان‏نامه کارشناسی ارشد مشاوره مدرسه، دانشکده روان‌ شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی.
22- صف‏آرا، مریم؛ خانبابایی. (1398)، نقش تعدیل کنندگی جنسیت در رابطه سبک زندگی اسلامی با خلق مثبت و سلامت روان دانشجویان، رویش روان شناسی، ش42، 119-128.
23- علی محمدی، راضیه. (1393)، اثربخشی آموزش مبتنی بر سبک زندگی اسلامی بر شادکامی و کیفیت زندگی زنان، پایان نامه کارشناسی ارشد روان‏شناسی تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روان‏شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت.
24- علی محمدی، علی؛ شفیع‏زاده، حمید. (1394)، رابطه مهارت خوش‌بینی با مهارتهای اجتماعی در دانش آموزان مقطع دوم متوسطه شهرستان سمنان، فصلنامه خانواده و پژوهش، شماره 29، 91-77.
25- علی‏محمدی، کاظم؛ جان بزرگی، مسعود. (1387)، بررسی رابطه بین شادکامی با جهت‏گیری مذهبی و شادکامی در روان‏شناختی و افسردگی، فصلنامه روان‏شناسی در تعامل با دین، 1(2)، 144-131.
26- عیسی‏زادگان، علی؛ شیخی، سیامک؛ اسدی، سامره. (1393)، مقایسه شادی و رضایت از زندگی در تیپ‏های شبانه روزی، مجله پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ارومیه، 25(1)، 12-21.
27- غلامی حیدرآبادی، زهرا؛ نوابی نژاد، شکوه؛ دلاور، علی؛ شفیع‏آبادی، عبدالله. (1393)، اثربخشی آموزش مثبت‏نگری بر افزایش شادکامی و سخت‏رویی مادران، فصلنامه افراد استثنایی، 4(16)، 113-95.
28- فرنام، علی؛ حمیدی، محمد. (1394)، اثربخشی آموزش مثبت‏نگری در افزایش کیفیت زندگی با تأکید بر قرآن و آموزه‌های اسلامی، فرهنگ مشاوره و روان درمانی، ش22، 61-86.
29- قادری باف، محمد. (1381)، مفهوم و جایگاه شادکامی در بیان قرآن و حدیث، پایان‏نامه کارشناسی ارشد، رشته علوم قرآنی و حدیث دانشگاه تربیت مدرس.
30- قربانی، نادیه؛ شعاع کاظمی، مهرانگیز؛ حجازی، الهه. (1396)، بررسی رابطه سبک زندگی اسلامی با سلامت روان زنان هیئت علمی دانشگاه‌های شهر تهران، پژوهشنامه سبک زندگی، ش5، 61-78.
31- قمری، محمد. (1388)، بررسی رابطه دین‏داری و میزان شادمانی در بین دانشجویان به تفکیک جنسیت و وضعیت تأهل، روان‏شناسی و دین، سال سوم، 91-75.
32- کار، آ. (1385)، روان‏شناسی مثبت: علم شادمانی و نیرومندی‌های انسان، ترجمه حسن پاشاشریفی، جعفر نجفی زند و باقر ثنایی، تهران: سخن.
33- کاویانی، محمد. (1388)، طرح نظریه سبک زندگی بر اساس دیدگاه اسلام و ساخت آزمون سبک زندگی اسلامی و بررسی ویژگی‌های روان‌سجنی آن، پایان‏نامه دکتری روان‏شناسی عمومی، اصفهان، دانشگاه اصفهان.
34- کاویانی، محمد. (1390)، کمی‏سازی و سنجش سبک زندگی اسلامی، روان شناسی و دین، 4(2)، 44-27.
35- کجباف، محمد باقر؛ سجادیان، پریناز؛ کاویانی، محمد؛ انوری، حسن. (1390)، رابطه سبک زندگی اسلامی با شادکامی در رضایت از زندگی دانشجویان شهر اصفهان، روان شناسی و دین، 4(4)، 74-61.
36- کریمی، زهرا؛ کربلایی محمد میگونی، احمد؛ ثابت، مهرداد. (1395)، مقایسه مثبت‏اندیشی، رضایت شغلی و کیفیت زندگی حرفه‏ای دریانوردان و کارمندان، مشاروه شغلی و سازمانی، ش27، 78-95.
37- کلینی، ثقةالاسلام. (1388)، اصول کافی، ج 2، قم: انتشارات اسلامیه.
38- کویلیام، سوزان. (1390)، خوش‌بینی و مثبت‏گرایی کاربردی، ترجمه فریده براتی سده، تهران: جوانه رشد.
39- لیثى واسطى، على بن محمد. (1376)، عیون الحکم و المواعظ( للیثی)، قم: دارالحدیث‏.
40- مجلسی، محمدباقر. (1404ق)، بحارالانوار، بیروت: الوفاء.
41- میرشاه جعفری، ابراهیم؛ عابدی، محمدرضا؛ دریکوندی، هدایت الله. (1381)، شادمانی و عوامل مؤثر بر آن، تازه‌های علوم شناختی، 4(3)، 58-50.
42- نوربالا، احمد علی؛ علی پور، احمد. (1378)، بررسی مقدماتی پایایی و روایی پرسش‏نامه شادکامی آکسفورد در دانشجویان دانشگاههای تهران، فصلنامه اندیشه و رفتار، 5(1)، 55-64.
43- نوربخش، اعظم؛ آتش پور، سید حمید؛ مولوی، حسین. (1384)، مقایسه سبک زندگی، سلامت روانی و شادکامی دبیران زن و زنان خانه‏دار شهرستان بشرویه، دانش و پژوهش در روان‏شناسی کاربردی، شماره 26، 62-37.
44- نوری، حسین. (1408)، مستدرک الوسائل، بیروت: نشر آل‏البیت، چاپ اول.
45- نوری، نجیب‏الله؛ جان بزرگی، مسعود. (1387)، بررسی رابطه انگیزه پیشرفت و خوش‌بینی، فصلنامه روان‏شناسی و دین، ش2، 105-130.
46- نوری، نجیب الله؛ جان بزرگی، مسعود. (1392)، رابطه خوش‏بینی از دیدگاه اسلام با افکار اضطرابی و افکار فراشناختی نگرانی، فصلنامه روان‏شناسی و دین، ش 24، 66-84.
47- نوری، نجیب‏الله؛ سقای بی‌ریا، ناصر. (1388)، بررسی رابطه بین خوش‌بینی سرشتی، خوش‌بینی از دیدگاه اسلام و رضایت‏مندی از زندگی، فصلنامه روان‏شناسی و دین، ش 7، ‏ 29-68.
48- نیک‏منش، زهرا؛ زندوکیلی، مریم. (1394)، تأثیر آموزش مثبت اندیشی بر کیفیت زندگی و کاهش افسردگی، استرس و اضطراب بزهکاران نوجوان، روان‏شناسی مثبت، ش2، 53-64.
49- Alberto, J., & Joyner, B. (2010). Hope, optimism and self-care among better breathers support group members with chronic obstructive pulmonary disease. Applied Nursing Research, 21(14), 212-217.
50- Argyle, M. (2001) the psychology of happiness (2rnded) London; rout ledge.
51- Argyle, M. (2008). Happiness as a function of personality and social encounters. In J. P. Forgas & J. M. Innes(Eds), Recent Advances in Social Psychology: An International Perspective(pp.189-203).North Holland :Elsevier.
52- Argyle, M., Martin, M. & Crossland, j. (1989). Happiness as a function of
personality and social encounters. Inj. p. forgas & j. M. Imes (Eds), Recent advances
in social psychology: An international perspective, (pp.189-203). North
Holand: Elsevier sciencepublishers, 189-203.
53- Argyle, M., Martin, M., LU, L. (1995). Testing for stress and happiness: The role of social and cognitive factors. In C.D. Spiel Berger, & I.G. Sarason. (Eds), Stress and Emotion, Washington, D.C Taylor & Francis.
54- Biswas, R., Dean, B. )2007). Positive psychology coaching: Putting the science of happiness to work for your clients. New York: John Wiley and Sons.
55- Boulir, R., Rusnak, M., Smidkova, K., & Zapal, J. (2014). The dissent voting behaviorof central bankers: What do we really know? Applied Economics, 46(4), 450-461.
56- Bourne, P.A. Morris, C. Eldemire-Shearer, D(2010). Re-testing theories on the correlations of health status, life satisfaction and happiness. North American Journal of Medical Sciences, 2,7,311-319.
57- Buss, D.M(2000). "The Evolution of Happiness", American Psychologist, 55 (1), 15, P.23-27.
58- Carver, C. S., Scheier, M. F., & Segerstrom, S. C. (2010). Optimism. Clinical Psychology Review, 0(7), 879–889
59- Cheng H, Furnham A. Personality Self-esteem and Demographic Predictions of Happiness and Depression. Personality and Individual Differences. 2003; 34(6): 921-942.
60- Ghamari, M (2012). Family function and depression, anxiety and somatization among college students. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 2(5), 101-105.
61- -Gorsy, C & Panwar, N. (2016). Optimism as a Correlate of Happiness among Working Women, International Journal of Indian Psychology, 3(2), 20-29.
62- Headey, B. Schupp, J. Tucci, I. Wagner, G.G . Authentic Happiness Theory Supported by Impact of Religion on Life Satisfaction: A Longitudinal Analysis with Data for Germany.The Journal of Positive Psychology، (2010) ,1 ,73.
63- Ho, M, F.Cheung, et al. (2009).The role of meaning in life and optimism in promoting well- being. The Chinese University of Hong Kong Shatin, University of Macau, China.
64- -Joshanloo, M., Park, S. H & Park, Y. O. (2017). Optimism as the moderator of the relationship between fragility of happiness beliefs and experienced happiness. Personality and Individual Differences, 106, 61-63.
65- Kajbaf, Mohammad Baqir, Sajjadian, Prinaz, Kaviani, Mohammad, Anvari, Hasan (2011). The Relationship of Islamic Life Style with Happiness in Satisfaction with the Life of Students in Isfahan. Journal of Psychology and Religion, 4 (4), 61-74. (Persian).
66- Kiyanzad, S., Kajbaf, M. B & Phayazi, M. (2016). Examine the relationship between happiness and life orientation (optimism and pessimism) students of faculty of psychology, university of Isfahan. Indian ournal of Fundamental and Applied life Sciences, 6(1), 290-297.
67- Lee, V. Cohen, S. R. eta. (2010). Meaning-makingintervention during breast or colorectal cancer treatment improves self-esteem, optimism, andself-efficacy. Social Science & Medicine, V.62, Is12, P.3.1-314.
68- Lima,C. &Putnam,P.D."'Religion, Social Networks,and Life Satisfaction."American Sociological Review,( 2010) ،75(6), 914–933.
69- Lopez, J. (2013). The encyclopedia of positive psychology. Chi Chester: Wiley-Blackwell Publisher.
70- Lyubomirsky, S. & Layous, K. (2013). How do simple positive activites increase well – being? Current Directions in psychological Science, 22(1), 57-62.
71- Lyubomirsky, S. King, L. & Diener, E. (2005). The benefits of frequent positive affect: Does happiness lead to success? Psychological bulletin,131(6), 803-825.
72- Peterson, C., Park, N., & Seligman, M. E. P. (2005). Orientation to happiness and life satisfaction: The full life versus the empty life. Journal of Happiness Studies. 6, 25- 41.
73- Sarlio, S., Lehelma, E., Roos, E. (2004). Mental health and food habits among employed women and men. Appetite, 42(2), 151-156.
74- Seligman, M.E.P. & Csikszentmihalyi, M. (2000). Positive psychology: An introduction. American Psychologist, 55(1), 5-14.
75- Seligman, M.E.P. (2000). Positive psychology: Introduction American psychologist. 2000; 55;5-14.
76- Stewart ME, Ebmeier KP, Deary IJ. Personality Correlates of Happiness and Sadness: EPQ-R and TPQ Compared. Personality andIndividual Differences. 2005; 38: 1085-1096.
77- Wong, S. & Lim,T. (2008). Hope versus optimism in Singaporean adolescent: Contribution to depression and life satisfaction. Psychological Studies Academic Group, National Institute of Education, Nan Yang Technological University, 1 Nan Yang Walk, Singapore 637616, Republic of Singapore.
78- Wong, Shyh Shin(2012). Negative thinking versus positive thinking in a Singaporean student sample: Relationships with psychological wellbeing and psychological maladjustment.
79- Scheier, M. F., & Carver, C. S. (1985). Optimism, coping, and health: Assessment and implications of generalized outcome expectancies. Health Psychology, 4, 219–247.
80- Taylor, S. and Brown, J. (2007). Positive illusions and well-being revisited: separating fact from fiction. Psychological Bulletin, V.116, p.7-21.
81- Daukantaitė, D., & Zukauskiene, R. (2012).
Optimism and subjective well-being: Affectivity plays a secondary role in the relationship between optimism and global life satisfaction in the middleaged women. Longitudinal and crosscultural findings. Journal of HappinessStudies, 13(1), 1–16.
82- Erozkan, A., Dogan, U & Adiguzel, A (2016). Self-efficacy, self-esteem and subjective happiness of teacher candidates at the pedagogical formation certificate rogram. Journalof Education and Training Studies,4(8), 72-82.
83- WEN, P., STAFF, G. (2000).Happines is A Positive the ought, (third Edition). Psychology, studies, Happiness. Boston Globe. Boston, Mass: Pg. f.i.
84- Hua Yang, Jian Gao, Tianhao Wang, Lihong Yang, Yao Liu, Yao Shen, Jian
Gong, Wei Dai, Jing Zhou, Jie Gu, Zhigang Pan, Shanzhu Zhu, 2016. Association
between adverse mental health and an unhealthy lifestyle in rural-to-urban migrant
workers in shanghai. jornal of the Formosan medical association. xx. 1-9.
85- Furnham, A. & Brewing, C. (1990), Personality and happiness, Personality
and Individual Differences
, 11: 1093–1096.