تاب آوری در رهیافت گفتمانی قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه جامع علمی کاربردی

2 استاد مدعو دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر

چکیده

آدمی در هم کنشی با رویدادهای تنش زا در زیست اجتماعی افزون بر رواداری اخلاقی جهت تحمل سختی ها، با پی گیری منش زیستی بر پایه انگاره تاب آوری و عناصر همبسته به آن در پی ایجاد تعادل زیست روانی است. این انگاره با بن مایه روان شناسی مثبت نگر با خاستگاه تئوری دگرگونش، به دنبال سازواری، کشسانی در جهت چیرگی بر استرس و اضطراب برآمده از تنش ها و بازسازی شرایط زیسته می باشد. این پژوهه با رهیافت معناشناختی در پی برابرسنجی و تطبیق معنایی مفهوم روانشناختی تاب آوری با مفاهیم کاربستی قرآن کریم بسان استقامت، صبر و حلم و راهکار برون رفتی همانند هدفداری زندگی، ایمان، عزت نفس، هوش، خودکارآمدی و خودباوری، مهارت حل مسأله و امیدواری است. فرآورده تاب آوری در آموزه قرآن افزون بر دستیابی به مطلوب های اجتماعی و بروز پیشرفت اجتماعی، شادکامی، عدم پریشانی و خویشتن داری با عینیت یافتگی در انسان تاب آور، روی آوری به منش خوش بینی و مثبت اندیشی، حس همبستگی، تسلط بر خود و رفتار عقلانی را پیش می نهد.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم
1-ابن‏درید، محمدبن حسن. (1988م)، جمهرة اللغة، بیروت: دارالعلم للملایین.
2-ابن ربیعة العامری، لبید. (1425ق/2004م)، دیوان لبید، (اعتنى به: حمدو طمّاس)، الطبعة الأولى، بیروت: دارالمعرفة.
3-ابن فارس، احمدبن فارس. (1404ق)، معجم مقاییس اللغة، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
4-ابن منظور، محمدبن مکرم. (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دارصادر.
5-ابن موسى، على(ع). (1406ق)، صحیفة الإمام الرضا علیه‏السلام، مشهد: کنگره جهانی حضرت رضا(ع).
6-ابوالقاسمی، عباس. (1390)، «ارتباط تاب‏آوری، استرس و خود کارآمدی با رضایت از زندگی در دانش آموزان دارای پیشرفت تحصیلی بالا و پایین»، مطالعات روان‏شناختی دانشکده علوم تربیتی و روان‏شناسی دانشگاه الزهراء، 7(3)، 131-151.
7-ازدى، عبدالله‏بن‏محمد. (1387)، کتاب الماء، تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران- موسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل.
8-ازهرى، محمدبن‏احمد. (1421ق)، تهذیب اللغة، بیروت: داراحیاء‏التراث العربی.
9-امیری، نرگس. (1393)، «رابطه تاب‏آوری و تعهد سازمانی با عملکرد شغلی کارکنان شهرداری شیراز»، مدیریت شهری نوین، 2(7)، 1-31.
10-آقایوسفی، علیرضا؛ صفاری‏نیا، مجید؛ ایمانی‏فر، حمیدرضا. (1394)، «اثربخشی عمل به باورهای دینی بر تاب‏آوری و سرسختی روان‏شناختی بین طلاب علوم دینی و دانشجویان»، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، شماره 28، 131-147.
11-پسندیده، عباس. (1384)، رضایت از زندگی، قم: دارالحدیث.
12-جمشیدی سولکلو، بهنام؛ عرب‏مقدم، نرگس؛ درخواه، فریده. (1393)، «رابطة دینداری و تاب‏آوری در دانش‏آموزان راهنمایی و دبیرستان شهر شیراز»، اندیشه‏های نوین تربیتی؛ 10(1)، 141-161.
13-جوهرى، اسماعیل‏بن‏حماد. (1376ق)، الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت: دارالعلم للملایین.
14-حسینی قمی، طاهره؛ سلیمی بجستانی، حسین. (1390)، «رابطه بین جهت‌گیری مذهبی و تاب‌آوری در بین مادران دارای فرزندان مبتلا به بیماری»، روان‏شناسی و دین، سال چهارم، شماره3، 69ـ82.
15-ذوقی پایدار، محمد رضا؛ نبی‏زاده، صفدر؛ زنده‏بودی، راحیل. (1395)، «رابطة میزان عمل به باورهای دینی با تاب‏آوری و خوش‏بینی در دانشجویان دانشگاه بوعلی سینا»، روان‏شناسی و دین، 9(2)، 85-96.
16-راغب اصفهانى، حسین‏بن‏محمد. (1412ق)، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دارالقلم.
17-زاهد بابلان، عادل؛ رضایی جمالویی، حسن؛ حرفتی سبحانی، رعنا. (1391)، «رابطه دلبستگی به خدا و تاب‏آوری با معناداری در زندگی دانشجویان»، دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، 13(49)، 75–85.
18-سهیلی‏زاده، مختار و دیگران. (1395)، «رابطه بین عزت نفس، تاب‏آوری و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به دیابت نوع2 شهر همدان»، پژوهان، 15(1)، 1-8.
19-شریف الرضی، محمد بن حسین. (1414ق)، نهج البلاغة (للصبحی صالح)، قم: مؤسسة دارالهجرة.
20-صاحب، اسماعیل‏بن‏عباد. (1414ق)، المحیط فى اللغة، بیروت: عالم الکتب.
21-صادقی، هادی؛ نصرتی، شعبان. (1391)، «الگوی تفکر قرآنی بر اساس معناشناسی هم‏زمانی»، ذهن، 21(48)، 5-28.
22-صالحی حاجی‏آبادی، علی؛ هادی، اصغر. (1397)، «معناشناسی صبر در قرآن»، پژوهشهای قرآنی، 23(1)، 150-173.
23-صدیقی ارفعی، فریبرز؛ یزدخواستی، علی؛ نادی راوندی، مریم. (1393)، «پیش‏بینی‏پذیری میزان تاب‏آوری بر اساس هوش معنوی در دانشجویان و دین پژوهان»، فرهنگ در دانشگاه اسلامی، شماره3، 373-390.
24-طباطبایى، محمدحسین. (1390ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
25-طبرسى، فضل‏بن‏حسن. (1375)، ترجمه تفسیر جوامع الجامع، مترجم، علی عبدالحمیدى‏ و دیگران، مشهد مقدس، آستان قدس رضوى بنیاد پژوهش‏هاى اسلامى.
26-طبرى، محمدبن‏جریر. (1412ق)، جامع البیان فى تفسیرالقرآن (تفسیر الطبرى)، بیروت: دارالمعرفه.
27-طریحى، فخرالدین‏بن‏محمد. (1375)، مجمع البحرین، تهران: مرتضوی.
28-عباس‏نژاد، محسن. (1384)، قرآن، روان‏شناسى و علوم تربیتى، مشهد مقدس، بنیاد پژوهش‏هاى قرآنى حوزه و دانشگاه.
29-فتحعلی‏خانی، محمد. (1379)، آموزه‏های بنیادین علم اخلاق، قم: باشگاه اندیشه.
30-فخررازى، محمدبن‏عمر. (1420ق)، التفسیرالکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
31-فراهیدى، خلیل‏بن‏احمد. (1409ق)، کتابالعین، قم: نشر هجرت.
32-فیروزآبادى، محمدبن‏یعقوب. (1415ق)، القاموسالمحیط، بیروت: دارالکتب العلمیة.
33-قرشى، على‏اکبر. (1371)، قاموسقرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
34-کلینى، محمدبن‏یعقوب. (1407ق)، الکافی، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
35-مرتضى زبیدى، محمدبن‏محمد. (1414ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دارالفکر.
36-مصطفوی، حسن. (1368)، التحقیق فی کلمات القرآن، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
37-مکارم شیرازى، ناصر. (1371)، تفسیرنمونه، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
38-نصیر، مرضیه. (1389)، «رابطه راهبردهای مقابله با استرس و تاب‏آوری با خوش‏بینی در دانش‏آموزان دختر مقطع متوسطه شهرستان دزفول»، یافته های نو در روان‏شناسی (روان‏شناسی اجتماعی)؛ 5(16)، 55-68.
39-هاشمی، لادن؛ جوکار، بهرام. (1390)، «بررسی رابطة بین تعالی معنوی و تاب‏آوری در دانشجویان دانشگاه»، مطالعات روان‏شناسی تربیتی، 8(13)، 127– 46.
40-Benard, B.(1991)  Fostering resiliency in kids; "Protective factors in the family, school, and community", WestEd Regional Educational Laboratory, San Francisco‏.
41-Cicchetti, D., & Cohen, D. J. (2006) Developmental Psychopathology: Developmental Neuroscience. New York: John Wiley and Sons.
42-Gomes R. Mc Laren S.(2006) "The association of avoidance coping style, and perceived Mather and farther support with anxiety/Depression among late adolescents", Applicability of resiliency models personality and Individual Differences. No. 40.
43-Letzring, T.D, Block, J. & Funder, D.CEgo. (2005) control and ego resiliency: Generalizition of self report scale base on personality description from acquaintances, clinicans, and the self. Journal of research in personality, No.29.
44-Richtnér, A., & Löfsten, H. (2014) ‘Managing in turbulence: how the capacity for resilience influences creativity’. R&D Management, NO 2
45-Sudmeier- Rieux, K. L. (2014) “Resilience- an emerging paradigm of danger or of hope?” Centre for Research on Terrestrial Environments, University of Lausanne, Lausanne, Switzerland. No. 1.